piątek, 12 września 2014

Główne atrybuty św. Jana Nepomucena

Na początek wyjaśnijmy sobie, czym są tytułowe atrybuty.

Wg ciekawego artykułu Wikipedii: "Atrybuty świętych – w sztuce chrześcijańskiej przedmioty lub symbole, które czynią określonego świętego łatwiej rozpoznawalnym. Często atrybut świętego nawiązuje do jego życia, męczeństwa lub legendy."

Porozmawiajmy dzisiaj o czterech głównych atrybutach, występujących u większości odwiedzanych przez nas plenerowych postaci św. Jana Nepomucena.

Jeżeli występują jednocześnie, to wyglądają tak lub podobnie:



1. AUREOLA Z PIĘCIOMA GWIAZDAMI

Kolejny cytat z Wikipedii : aureola to gloria, świetlisty owal, krąg, otok wokół postaci bóstw i świętych.Jest to najbardziej charakterystyczny atrybut św. Jana Nepomucena.

Nawiązuje on do męczeńskiej śmierci i zrzucenia zwłok Jana z praskiego mostu Karola do Wełtawy.

Iwona Scheer w swoich publikacjach cytuje legendę: "gdy zwłoki płynęły rzeką, dookoła głowy pojawiło się pięć płomieni (gwiazd) tworzących świetlistą aureolę".

Za stroną www.nepomuki.pl dodajemy, że pięć gwiazd: "symbolizują one również pięć liter układających się w łacińskie słowo TACUI, czyli ZMILCZAŁEM (tryb dokonany, DOTRZYMAŁEM TAJEMNICY) oraz nawiązują do pięciu ran Chrystusa".

Wystarczy teorii - czas na zdjęcia!
Pierwowzór aureoli z Mostu Karola w Pradze - gwiazdy wypukłe sześcioramienne, obszerny otok wychodzący z ramion:


Teraz aureola podobna, ale różniąca się wieloma szczegółami - Plac Kościelny we Wrocławiu.
Gwiazdy wypukłe ośmioramienne, otok ciasny, mocowany do głowy:


Najczęściej spotykamy aureole z płaskimi (na pewno łatwiejszymi do wykonania) gwiazdami - most św. Jana w Lądku-Zdroju:


Rzadko można spotkać tak ogromne gwiazdy - Plac Szpitalny w Bystrzycy Kłodzkiej:


A teraz prawdziwa rzadkość: aureola promienisto - gwiaździsta - konfesja w katedrze św. Wita w Pradze. Pięć promieni i pięć gwiazd:


Przyszła kolej na dziwne aureole. Na początek aureola promienista z zamku w Szczytnej (pow. Kłodzko). Piękna, tylko ile tutaj jest promieni? Powinno być pięć! Można doszukać się pięć podwójnych nieco dłuższych i pięć podwójnych nieco krótszych:


Dlaczego jest 7 gwiazd w aureoli postaci przy ul. Bosackiej w Raciborzu?
Autorem jest Johann Melchior Österreich, więc o błędzie trudno mówić, ale co rzeźbiarz miał na myśli?


A co dopiero powiedzieć o kolejnej aureoli - na postaci wykonanej przez tego samego Johanna Melchiora Österreicha w tym samym Raciborzu, na Placu Długosza - również postać bardzo oryginalna:



2. KRUCYFIKS

Cytując artykuł Wikipedii - krucyfiks (łac. cruci fixus - przybity do krzyża) – znak symboliczny (...) - krzyż łaciński z przybitą do niego postacią Chrystusa..

Jest to najczęściej spotykany atrybut św. Jana Nepomucena. Nawiązuje on do Jego męczeńskiej śmierci.

Iwona Scheer w swoich publikacjach używa sformułowania: "krzyż odpustowy na godzinę śmierci".

Za stroną www.nepomuki.pl dodajemy wyjaśnienie: "Krucyfiks (...) ma ściśle określoną formę krzyża odpustowego, czyli takiego do której Kościół przywiązywał odpust zupełny. Można go było uzyskać odmawiając w godzinie śmierci, przy takim krzyżu, zadane modlitwy."

Tradycyjnie zaczynamy przedstawiając pierwowzór postaci Jana z krucyfiksem z Mostu Karola w Pradze:


Zwróćcie uwagę, że powyższy Jan trzyma krucyfiks w lewej ręce, przyciskając go do serca.
Podobne przedstawienia postaci z krucyfiksem są bardzo częste - tutaj Rynek w Dzierżoniowie:


Równie często można spotkać postacie trzymające krucyfiks w prawej ręce - poniżej ul. Traugutta we Wrocławiu:


Bardzo rzadko zdarzają się krucyfiksy wyjątkowo długie. Prezentujemy najdłuższy nam znany - konfesja w katedrze św. Wita w Pradze:


Rzadkością są krucyfiksy trzymane pionowo. Jeden z najciekawszych jest na Farnej Górze w Radkowie:


Bardzo rzadko spotyka się krucyfiks trzymany wysoko w górze - tutaj Plac Kościelny we Wrocławiu:


Przedstawiliśmy Wam powyżej kilka "krucyfiksowych rzadkości". Teraz czas na prawdziwą perełkę: krucyfiks leżący na obłoku przed Janem z ul. Podzamcze w Gorzanowie (gm. Bystrzyca Kłodzka):


Zdarza się, że krucyfiks trzyma inna postać z grupy rzeźbiarskiej. Prezentujemy ogromną rzadkość - krucyfiks trzyma Anioł (Stróż?)! Zobaczycie to przy ul. Ściegiennego w Nysie:


Nieco częściej można spotkać aniołka trzymającego krucyfiks - poniżej przy "leżącym Janie" obok katedry św. Wita w Pradze:


Spośród ww. aniołków ewenementem jest ten w grupie rzeźbiarskiej na Placu Kościuszki w Lewinie Kłodzkim. Jak mawiała młodsza córka: zobaczcie, gdzie on wrazł! A jaki trzyma krucyfiks - w promieniach!


Gdyby nie samoograniczenie do 10 max. zdjęć na atrybut, to ... a może osobny post o krucyfiksach?


3. PALMA MĘCZEŃSTWA

Kolejnym, bardzo często spotykanym atrybutem św. Jana Nepomucena jest gałązka palmy, zwana palmą męczeństwa.

Jest to typowy atrybut wszystkich męczenników i nawiązuje do męczeńskiej śmierci Jana Nepomucena.

Trudniej z odpowiedzią - dlaczego akurat gałązka palmy? Zarówno Wikipedia, jak i dr Google mają trudności z odpowiedzią.

Przytoczymy więc (ze skrótem) długi, lecz ciekawy wywód z portalu "Historia Świata":
"... atrybutem, z którym utożsamiano męczenników przez całe średniowiecze, była gałązka palmy. Drzewo to od najdawniejszych czasów symbolizowało doskonałość. Żadna burza nie jest w stanie zniszczyć jej struktury – złamać jej ani wyrwać, ani nawet ogołocić z liści. (...) W Drugiej Księdze Machabejskiej mowa jest o obdarowywaniu jej gałązkami władców, zaś starożytni Grecy uroczyście nadawali ją olimpijskim zwycięzcom zawodów sportowych. Drzewo to zawsze pozostaje zielone, gałązki, które je reprezentują głoszą ideę zwycięstwa. Nawet tego ostatecznego, nagrody w niebie – bowiem właśnie gałązki palmowe trzymają zba­wieni w proroctwie z Patmos."

Po raz kolejny zaczynamy przedstawiając pierwowzór postaci Jana z Mostu Karola w Pradze, z gałązką palmy na pierwszym planie:


Spotykane metalowe gałązki palmy u innych postaci są najczęściej bardziej schematyczne. Poniżej ul. Osobowicka we Wrocławiu:


Większość spotykanych gałązek palmowych u plenerowych postaci Jana jest wykuta w kamieniu.

Rzadko spotyka się palmy męczeństwa trzymane w innej dłoni niż krucyfiks i wyraźnie odstające od postaci.
Przykładem takiej kompozycji jest Jan z kolumny przed bazyliką w Trzebnicy:


Bardzo rzadko gałązkę palmy trzyma aniołek. Można to zobaczyć na Placu Kościelnym w Kłodzku:


Niezwykle rzadko można spotkać palmę leżącą przy Janie. Poniżej gałązka palmy leży na księdze i birecie. Wynika to jednak z kompozycji całej grupy rzeźbiarskiej - "leżący Jan" obok katedry św. Wita w Pradze:


Pokazaliśmy więc "rzadkości". Teraz czas na codzienność.

Czasami można spotkać gałązkę palmy trzymaną w dłoni podtrzymującej krucyfiks, lecz leżącą na mantolecie.
Obrazuje to nieopisany Jan z Idzikowa (gm. Bystrzyca Kłodzka):


Częściej spotyka się obfitą gałązkę palmy, na której ułożony jest krucyfiks - Roszyce (gm. Kłodzko):


A jakie palmy męczeństwa spotyka się najczęściej?
Mało widoczne, przysłaniane przez leżący na nich krucyfiks - Rudawa (gm. Bystrzyca Kłodzka)...


... lub podobne, tylko bardziej zniszczone przez korozję piaskowca - jak w Zieleńcu (m. Duszniki-Zdrój).



4. BIRET jako element STROJU KANONIKA

Typowy dla św. Jana Nepomucena strój kanonika opisaliśmy dokładniej w tym poście. Zamieściliśmy tam wiele zdjęć.

Na typowy strój kanonika składają się:
- czarna sutanna (zapinana na guziki) lub czarny talar (szeroka suknia bez guzików),
- biała komża obszyta pasmem koronki lub biała rokieta (komża z kolorową podszewką i węższymi rękawami),
- mantolet (peleryna do łokci) z gronostajowego futra, czasami z kapturem, zawiązywana ozdobnym sznurem,
- na głowie biret, na stopach trzewiki typowe lub ze ściętymi noskami.

Strój wg definicji nie jest atrybutem (chociaż sam biret już tak!), lecz w przypadku św. Jana Nepomucena jest tak charakterystyczny, że śmiało można go atrybutem nazwać.
Nawiązuje do życia Świętego, który był kanonikiem w praskiej katedrze.

Typowy strój kanonika przedstawiamy na przykładzie naszej ulubionej postaci - przy zbiegu ulic: Nerudovej i Ke Hradu w Pradze:


Bardzo rzadko zdarza się strój nietypowy - pątnika. Przykładem jest postać z ul. Mickiewicza w Międzylesiu:


Chcielibyście się zapytać, czy strój nietypowy także można traktować jako atrybut?
Nie macie łatwiejszych pytań?


Nadsyłajcie propozycje uzupełnienia tej strony innymi zdjęciami z naszego bloga.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz